Archive for March, 2008
27th March 2008
Colofn Golwg
Yn ystod yr wythnosau nesaf bydd cyfeiriadau a rhifau ffôn cartrefi Aelodau Seneddol o Gymru yn Llundain yn cael eu cyhoeddi am y tro cyntaf. Mae hyn yn sgil cais o dan y Ddeddf Rhyddid Gwybodaeth, mae’n debyg gan newyddiadurwr yn gweithio i’r cyfryngau yng Nghymru, yn enw tryloywed. Ym mis pum mlwyddiant y penderfyniad i fynd i ryfel yn Irac ar sail anwiredd, pwy all anghytuno nad oes angen mwy o atebolrwydd mewn gwleidyddiaeth ddemocrataidd?
Ond pa ddiddordeb cyhoeddus sydd yn cael ei wasanaethu drwy gyhoeddi’r cyfeiriadau yma, tybed? Byddai’r newyddiadurwr yn dadlau bod gan y cyhoedd yr hawl i wybod lle mae gwleidyddion yn byw gan mai coffrau cyhoeddus sydd yn talu am gyfran helaeth o gostau’r llety. Ac yn sicr, mi oedd un Aelod Torïaidd wedi cael ei ddala mas am hawlio ar dŷ nad oedd yn bodoli rhai blynyddoedd yn ôl a hynny cyn achos Derek Conway. Ond eto, oni fyddai archwiliad ariannol trylwyr yn medru adnabod achosion fel hyn? Mae’n ofynnol yn barod i Aelodau Seneddol gyflwyno datganiad morgais bob chwe mis.
Mae arna i ofn mai rhywbeth arall sydd yn celu tu ôl i’r cais am fanylion cyfeiriadau preifat Aelodau Seneddol - chwilfrydedd y cyfryngau, sydd y dyddiau hyn yn bwydo ar sgandalau personol. Mi oedd newyddiaduraeth ymchwiliol ym Mhrydain ar un adeg yn golygu astudio rhai o bynciau mawr y dydd mewn dyfnder er mwyn cyflyru newid pwysig mewn polisi neu yn y farn gyhoeddus. Cofier, er enghraifft, y gwaith ar Thalidomide gan y Sunday Times ar ddechrau’r saithdegau. Mae’r Insight Team ar y papur hwnnw mwy neu lai wedi ei ddarfod nawr, ac mae newyddiaduraeth fwy egr, diog a llythrennol anghyfrifol y papurau tabloid nawr yn rhan o’r brif ffrwd.
Mae hyn yn rhannol oherwydd yr angen am straeon rhad a syml yn oes newyddion 24/7. Dilorni unigolion, wrth gwrs, yn cyd-fynd a’n hobsesiwn a’r diwylliant enwogrwydd, fel mae Lembit druan wedi profi wrth law’r Mail on Sunday yn ddiweddar yma. Ond nid dim ond y rhai hynny mae Mr Murdoch yn cyflogi a’u tebyg fydd yn gorfoleddu pan gyhoeddir trefniadau byw preifat Aelodau Seneddol. Bydd Aelodau Seneddol benywaidd yn medru cael eu dilyn nawr o’u llun ar BBC Parliament i’w carreg drws. Mi fydd y rhestr gyfan o ddiddordeb mawr i Al Qaida fydd, cyn hir, gyda manylion cannoedd o dargedau newydd i’w dicter dros bleidlais bondigrybwyll Mawrth 2003. Ac eithrio un fu yno, sydd bellach a gwell diogelwch.
- - - - - - - - - - - - - - - — - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - –
Over the next few weeks, the London addresses and phone numbers of every Welsh Member of Parliament will be made public. This arises from a query under the Freedom of Information Act, most likely by a journalist working for the media in Wales, in the name of transparency. On the month of the fifth anniversary of the decision to go to war in Iraq which we now know was based on untruths, who can disagree that there’s a real need for more accountability within a democratic system?
I wonder, however, what public interest is served by the publication of these addresses? Journalists would argue that the public have the right to know where politicians live since public money contributes substantially towards their accommodation. Indeed, one Conservative Member was caught out a few years ago, claiming for a house that didn’t exist - several years before the Derek Conway scandal. But yet, wouldn’t a thorough financial investigation uncover cases such as this? Members of Parliament are already obliged to present a mortgage statement every six months.
I’m afraid that there’s another driving force behind this request for the private addresses of MPs - the media’s appetite for a story, which feeds these days on personal scandal. There was a time when investigative journalism in Britain meant examining some of the biggest topics of the day in great detail in order to inspire important policy changes, or influence public opinion. Remember, for example, the work done by the Sunday Times on Thalidomide at the beginning of the seventies. The Insight Team on that paper has more or less come to an end, and now some of the most edgy, lazy and irresponsible journalism that once was the prerogative of the tabloids are now part of the main stream.
This is partly because of the need for cheap and simple stories in the age of 24/7 news. Belitteling individuals goes hand hand with our obsession with the celebrity culture, as poor Lembit knows only too well from his treatment by the Mail on Sunday recently. But its not just those who are employed by Murdoch and so on who will be rejoicing when private information about Members of Parliament is made public. Female Members of Parliament will now be able to be stalked from the screes on BBC Parliament right to their front door. The list is also bound to be of great interest to Al Qaida which, before long, will have a long list of new victims to target because of the March 2003 vote. Minus one who was there of course, who now has better security.
20th March 2008
Colofn Golwg
Yr wythnos ddiwethaf cyhoeddodd y Blaid ‘gomisiwn ar degwch’. Pwrpas comisiynau ydi datblygu polisiau manwl. Ond mae ganddyn nhw swyddogaeth bwysig arall, sef dangos yn glir pa werthoedd mae mudiad yn ei ystyried yn sylfaen i’w wleidyddiaeth. Yn achos y Blaid mae’r syniad o degwch – o chware teg – wedi bod yn eithaf canolog o’r cychwyn.
I ryw raddau mae hyn yn adlewyrchu agweddau cymdeithasol Cymreig. Fel y dywedodd Tom Ellis dros ganrif yn ôl wrth drafod y cysyniad newydd, chwyldroadol, bryd hynny, o sosialaeth – term a fathwyd gan y Cymro, Robert Owen y Drenewydd – gwlad ‘cyfraith, cyfar, cyfnawdd, cymorthfa a chymanfaoedd’ yw Cymru. Yng Nghymraeg heddiw, yr hyn a olygai Tom Ellis oedd ‘cydaredig, cydamddiffyn, cynorthwyo ein gilydd a… cymanfaoedd!’. Pan ffurfiwyd mudiad newydd egniol yn Haf 2001 i herio prif ffrwd cenedlaetholdeb Gymreig y Blaid a Chymdeithas yr Iaith, pa enw arall a ellir fod wedi ei roi arno ond ‘Cymuned’. Hyd yn oed, wrth ymrannu, mae’r mudiad cenedlaethol yn dueddol o ogwyddo i’r chwith-o’r-canol.
Pobl empathig ydi’r Cymry, a gofal am ein gilydd wedi ei saernïo yn ddwfn o fewn i’r psyche cenedlaethol. Mae credu y dylai cymdeithas warchod y gwan, yr anghenus a’r tlawd yn rhan o’n Rhodd Mam moesegol, ynghyd a’r gred sylfaenol y dylai pawb feddu ar y cyfle i wireddu eu llawn botensial.
Nid hap a damwain ydi’r ffaith mai Cymry a greodd y Gwasanaeth Iechyd Cenedlaethol na’r Sustem Yswiriant Cenedlethol. Gellir ywchanegu at y rhestr y Pensiwn a’r Ysgol Gyfun gyntaf, a sefydlwyd ar Ynys Môn.
Does dim rhaid arddel yr enw sosialydd i gredu mewn tegwch, wrth gwrs: nid y label sy’n bwysig ond cynnwys ein gwerthoedd. Ac yn achos y mudiad cenedlaethol mae hynny wedi golygu cred mewn democratiaeth economaidd a chyfiawnder cymdeithasol. Yn greiddiol i’n gwleidyddiaeth ni ydi’r gred mai cronni cyfoeth a grym gwleidyddol mewn ychydig ddwylo yw gwraidd y rhan fwayf o’n problemau. Mi fyddai tor-cyfraith, salwch a diffyg cyrhaeddiant addysgiadol i gyd yn llai pe baen ni yn fwy cyfartal fel cymdeithas.
Roedd Michael Collins, yn achos Iwerddon, wastad wedi dadlau bod cenedlaetholdeb heb iddi ffocws ar wella amodau byw trwch y boblogaeth yn gendedlaetholdeb haniaethol, wag. Felly hefyd yng Nghymru. Mae’r frwydr genedlaethol nid yn unig i’w chanfod ym mrwydr yr iaith – ond hefyd yn y frwydr dros gyflog byw, dros degwch trethiannol, dros yr hawl i unrhyw riant fedru anfon eu plant i brifysgol, ac yn erbyn y Degwm, gynt. Non-doms y Ddinas ydi landlordiad absennol y Gymru gyfoes, efallai, ond mae’r werin yn dal i chwilio am ei gweriniaeth.
18th March 2008
Going, going, gone
With the money markets plunged into yet more turmoil and the future of capitalism hanging in the balance, is Gordon Brown beginning to question the wisdom of the light-touch (i.e. soft-touch), principles-based (yeah, right) system of financial regulation he ushered in with the Financial Services and Markets Act that created the FSA. Today Northern Rock announced that a third of its staff will have to leave by 2011; well, the FSA may go one better. Morale at the financial regulator has reached such an incredible low that 34% of staff questioned in the latest confidential staff survey (letter to me by Hector Sants, FSA CEO, 6th March 2008) said they intended to leave the organisation within two years. Five of the clearly under-staffed and under-supervised ‘core team’ that were responsible for regulating Northern Rock have done just that. Not before picking up their bonuses for work in years 2005 and 2006,which now seem like late-capitalism’s long-gone golden age.
14th March 2008
Colofn Golwg
Yn hwyrach eleni fe welwn y trydydd ymgais yn ein hanes i ddeddfu’n gynhwysfawr ynglyn a’r iaith Gymraeg. (Dwi ddim yn cyfrif Deddf Uno 1536 ymhlith y rhain, gafodd ei basio gan Senedd Lloegr heb fod yr un Aelod o Gymru yn bresennol). Tri chynnig gafwyd hefyd yn Quebec cyn creu’r Siarter Iaith Ffrangeg ym 1977 – dau gais braidd yn siomedig gan bleidiau Ffederal a wedyn Mesur 101 gan Lywodraeth gyntaf y Parti Quebecois sydd yn bodoli hyd heddiw, er gwaethaf pob ymgais i’w ddisodli. Felly mae hi wedi bod yng Nghymru, gydag ymdrech bitw y Blaid Lafur ym 1967 ac wedyn ‘Mesur Cwango Iaith’ y Toriaid, fel y’i disgrifiwyd ar y pryd gan Rhodri Morgan. Ataliodd Aelodau Seneddol Llafur eu pleidlais gan addo rhywbeth gwell.
Pymtheng mlynedd yn ddiweddarach ac rydym ni’n dal i ddisgwyl. Diolch byth bod gennym ni nawr hefyd ein Rene Levesque ni ein hunain yn yr ail Rhodri o gwmpas y ford ar bumed llawr Tŷ Hywel. Ac mewn unrhyw frwydr iaith, o gwmpas y ford honno fel mewn unman arall, un peth sydd angen arno fe nawr: y dewrder a’r dycnwch sy’n deillio o’r ymwybyddiaeth bod ei bobl ei hunan gant y cant tu ôl iddo fe. Ar gwestiwn sylfaenol hawliau ieithyddol, rhaid i ni gyd – beth bynnag yw’n hanghytundebau mewnol - sefyll yn gadarn ac yn unfryd.
Na, Rhodri rhif un, fydd dim disgwyl i’r siop chips yng Nghas-gwent gynnig englynion gyda’i sglods. Ond byddai hepgor unrhyw gyfrifoldeb am yr iaith ar ddarparwyr gwasanaethau cyhoeddus corfforaethol mawrion, fel y cyfleustodau, yn hollol annerbyniol. Ni fyddai’r Glymblaid yn medru parhau yn wyneb y fath wrthodiad. Nid anghytundeb ar sail polisi fyddai hwn, ond ar sail egwyddor.
Dyn ni ddim yn sôn am gwmnïau bach. Rydym yn sôn am gorfforaethau mawrion sydd eisoes yn cael eu rheoleiddio yn statudol gan gyrff fel OFCOM, OFGEM a’r FSA. “Gwasnaethau o ddiddorddeb cyffredinol” y gelwir rhain gan y Comisiwn Ewropeaidd – mae hyd yn oed diffiniad swyddogol ohonyn nhw ar gael felly. Hawliau newydd i ddefnyddwyr yw’r flaenoriaeth gyntaf. Ond rhaid i’r cais am bwerau deddfu fod yn ddigon i ganiatáu cynnydd hefyd o ran rôl y Gymraeg yn y gweithle, gan gynnwys yr hawl i siarad Cymraeg heb ofn discrimineiddiad, yr hawl i dderbyn addysg, iechyd a gwasanaethau cymdeithasol yn yr iaith, a chyfrifoldebau ieithyddol undebau llafur. Os nad oes modd cyrraedd cytundeb ar bob un peth, dylid cynnig pleidlais rydd. I’r ddau Rodri a’r ddwy Blaid.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Later this year, we will witness the third attempt in our history to extensively legislate in relation to the Welsh language. (I am not counting the 1536 Act of Union amongst these, which was passed by the English Parliament without even one member for Wales present). Three attempts were also made in Quebec before the establishment of the French Language Charter in 1977 – two quite disappointing attempts by Federal parties and then the 101 Measure by the first government formed by the Parti Quebecois which still exists today, despite attempts to undermine it. That’s also how its been in Wales, with the pitiful attempt by the Labour party in 1967 and then the ‘Language Quango Measure’ by the Tories, as it was described by Rhodri Morgan at the time. Labour MPs abstained from voting, promising something better.
Fifteen years late, and we’re still waiting. Thankfully, we have our own Rene Levesque in the second Rhodri at the Assembly. In any battle associated with the language, only one thing is needed on him now: the courage and the determination which comes from knowing that his own people are one hundred per cent behind him. On fundamental issues to do with linguistic rights, we must all – whatever disputes are going on internally – stand firmly and united.
Rhodri number one need not worry that the chippy in Chepstow will have to serve englynion with their chips. But allowing large corporate companies who provide public services to have no responsibility for the language cannot continue. The coalition Government could not continue if this was not regulated. This would not be a dispute because of policy. It would be a dispute based on principle.
We’re not talking about small companies. We’re talking about large corporations which are already regulated by statutory bodies such as OFCOM, OFGEM and the FSA. The European Commission describes them as “Services of general interest”, so we even have an official definition of them. New rights for users has to be a main priority. But the application for more legislative powers has to ensure that it also allows for an increase in terms of the role of the Welsh language in the workplace, including the right to speak Welsh without fearing discrimination, and the right to receive your education, health and social services in the language, as well as linguistic responsibility of trade unions. If consensus cannot be reached on everything, then a free vote should be offered. To the two Rhodri’s and the two Parties.
12th March 2008
Colofn Golwg
Duw a ŵyr pam, ond ‘roedd gwefan y BBC yn datgan wythnos diwethaf fod yna fwyafrif solet yn erbyn dwyshau datganoli er bod y ffigurau yn dangos mwyafrif fechan o blaid. Pwy all ddyfalu pa resymeg sydd yna dros y ffaith bod y Gorfforaeth wedi dewis y cwmni Llundeinig ICM i gynnal eu harolwg er bod digon o gwmnïau yng Nghymru erbyn hyn yn darparu’r un gwasanaeth? Plaid Simroo a gynigwyd i bobl fel opsiwn i’w ddewis fel y blaid sydd yn llywodraethu. Tybed a gynigwyd gofyn y cwestiwn cyfan yn Gymraeg? Neu a oedd y BBC wedi penderfynu na fyddai siaradwyr Cymraeg yn manteisio ar y cyfle i leisio eu barn ar ôl eu harolwg amheus diwethaf?
Ond hyd yn oed gyda’r fath ffigurau rydym, yn araf deg, yn symud i’r cyfeiriad iawn. Serch hynny, dydi 8% ymhell o fod yn ddigon o fwlch i ni deimlo yn gyfforddus. Ac eto mae’r ffaith bod 54% yn mynd i bleidleisio ‘Ie’ heb bod yr un taflen wedi ei hargraffu eto yn galonogol. Mae hyd yn oed yn fwy o sioc bod 13% yn cefnogi annibyniaeth gan bod y Blaid heb efengylu yn helaeth ar y pwnc ers tro byd – mi fydd hynny yn newid yn eithaf trawiadol dybiwn i ar ôl ennill refferendwm, gyda chenhedlaeth newydd o arweinwyr ifainc yn y Blaid a’i llygaid ar y gamp lawn. Nid fi fy hunan dwi’n golygu fan hyn (dwi’n 40 eleni, ysywaeth) ond yn hytrach y criw hynod dalentog a di-amynedd o ddarpar-wleidyddion sydd wedi tyfu drwy rhengoedd y Blaid yn ystod y pum i ddeg mlynedd diwethaf. Mae’r ddegawd nesaf yn mynd i fod yn un cythreulig o gyffrous i Gymru a’r Blaid.
Yn y cyfamser, fodd bynnag, mae gennym refferendwm i’w hennill. Busnes heb-ei-orffen o’r ganrif ddiwethaf yw hyn. Brwydr enillwyd mewn egwyddor y bore hwnnw o Hydref a daniodd ddychymyg cenedl, ond sydd nawr angen cael ei adleisio. Rhaid rhoi unwaith eto o’r neilltu ymraniadau pleidiol a theimladau personol a chyd-blethu’n ‘un’ yn achos Cymru. Bydd angen holl ddoniau y genedl fach hon unwaith yn rhagor ar faes y gad: gweddïau’r eglwysi, placardiau’r undebau, englynion a chaneuon wrth y mil os ydym am ennill hon. Bydd angen Confensiwn anghonfensiynol os ydym am ymestyn allan o’n cymdeithasau bach clyd. Yn wir, mae taer angen i’r Ymgyrch ‘Ie’ ei hunan gael ei sefydlu cyn diwedd yr Haf. Bydd angen un peth arall hefyd: arweinydd profiadol sydd a chalon datganolwr ond clust y sgeptigiaid. Peter Hain, beth amdani?
God knows why, but last week the BBCs website was declaring that there was a solid majority against extending devolution although in fact the figures showed a small percentage in favour. Who can guess what logic the Corporation used in selecting a London based company, ICM, to conduct their survey even though there are plenty of companies in Wales who are more than capable of offering the same service? Plaid Simroo was the option offered to people as a party of government. I wonder if it occurred to them to ask the whole question in Welsh? Or had the BBC already decided that Welsh speakers wouldn’t take advantage of the opportunity to voice their opinions following the last dubious survey?But despite such figures we are slowly moving in the right direction. Obviously, an 8% lead is not big enough to make us feel comfortable. Yet again, the fact that 54% would cast a ‘Yes’ vote before even one leaflet has been printed is encouraging. Indeed, its even more surprising that 13% are in favour of independence given that Plaid haven’t been vocal on the subject for quite a while – I suspect that will change quite dramatically after winning a referendum, with a new generation of young leaders within Plaid with their eye firmly on the Grand Slam. I’m not including myself in that category (alas, I turn 40 this year) but rather the extremely talented and determined up-and-coming politicians who have risen through the ranks of Plaid over the past five to ten years. The next decade is going to be an extremely exciting one for Wales and for Plaid.
In the meantime, however, we have a referendum to win. This is unfinished business from the last century. It is a battle that was won in principle on that Autumn morning which awakened the imagination of the nation, and which now needs to be revived. Yet again, the time has come to put aside party political differences and personal viewpoints, and stand together as ‘one’ for the sake of Wales. We will need all the talents available within this small nation on the battle field: prayers from the churches, union placards, poems and songs by the thousands if we are to win. We’ll need an unconventional Convention if we are to reach beyond our cosy communities. Indeed, the campaign for a Yes vote must be established before the end of the Summer. We are also in need of one other thing: an experienced leader with the heart of a devolutionist but the ear for the sceptics. How about it, Peter Hain?